Senate Minority Leader Alan Peter S. Cayetano
DZRH Interview Transcript
Re: SC decision to uphold TRO on ARMM poll postponement

Isang malaking stumbling block ito o kung baga sa isang highway ay biglang may pader na nakaharang sa adhikain ng Aquino administration na magkaroon ng reporma sa ARMM.

CC: Mukhang matatag na pader, Mr. Senator.

Tama yan. If you recall, ang lower court ay may limit na 20 days ang TRO pero ang Supreme Court walang limit pagdating sa bilang ng araw na effective ang TRO.

Ang aking advice sa gobyernong ito ay humingi sila urgently ng pagkakataon sa Supreme Court na makapagpresent ng oral arguments or additional pleadings to convince them and to articulate that constitutional, legal at moral ang gusto nilang gawin na pagpopostpone ng election at pag-aappoint ng mga OICs.

Kung hindi Ka Cesar, we will be in a "damned if you do, damned if you don't" situation. Bakit? Pag natapos yung term, anong mangyayari? Pag sinabi mong mahhold-over then theoretically ang mga Ampatuan pa rin ang nakaupo. Kapag nag-appoint naman ang presidente baka sabihin precisely yan ang subject ng TRO.

Although technically, iba yung nag-aappoint ka dahil may void o may vacancy, iba yung nag-appoint ka dahil may batas na pinopostpone ang elections. But it is a very thin legal line.

Ayaw naman natin na lumaki ang problema between the Supreme Court and the executive.

CC: Ang batas para sa postponement ng ARMM elections, bagamat ipinaglaban ni President Aquino, at pinagtibay ng Kongreso at Senado,yung TRO hindi ba sampal sa mga mambabatas?

Kung makikita mo ngayon, namumula ang mga pisngi namin dahil para nga kaming nasampal. Remember, wala naman kami doon sa korte para i-articulate kung bakit for those who voted for it thinks it is constitutional.

CC: Ano po bang boto ni Sen. Alan Peter Cayetano dito?

Actually tutol po ako sa postponement but I was in favor of the reform kaya medyo hati ang kalooban ko diyan. But I was actually out of the hall and with the President in Ateneo Law School during that time (the senators voted on passage of the law).

CC: In other words, yung sampal ngayon ng Supreme Court ay hindi masyadong namumula ang pisngi ninyo?

Hindi rin naman po dahil sinusuportahan ko naman po yung kamara when they decided they had a right to postpone it for a different reason. My point is it's all about being able to articulate and to convince ang mahal nating mga mahistrado sa kataas-taasang hukuman na legal at constitutional ang batas na ito.

Obviously noong nagkaroon ng TRO ay mayroong statutory o constitutional infirmity. So kung baga sa doctor, ayaw kang palabasin ng ospital dahil may nakikitang sakit sa iyo. Pag sinabing cancer yan, hindi ka talaga makakalabas. Pero pag sinabing lagnat lang yan, sinat lang yan, baka aspirin ay pwede na.

Ang nakikita ko, habang tumatagal ito lalaki ang problema. Because what do you do in the meantime? Remember, limited ang time para sa reporma. Kaya dalawa ang advice ko.

Number one, humingi sila ng pagkakataon na magpaliwanag ulit sa korte at galingan nila. Number two, ano ba ang kasunod na reporma? Kasi postponement itself is not a reform.

CC: Humingi sila ng pagkakataon na magpaliwanag sa Supreme Court, 'yan ba ay pwede pa?

Yes, this already happened in the past. Remember, the Supreme Court more or less implements and interprets its own rules. So kung mag-MR halimbawa sila or ask for a clarification dito sa TRO, they can ask for either an oral argument para right then and there ay magkapaliwanagan at yung mga justices ay pwedeng magtanong. Or pwedeng sa pleadings din.

But usually kung magaling magpaliwanag at very articulate ang paliwanag, mas nakakatulong yung oral argument. Kasi dito sa oral argument makikita mo ang iniisip ng mga justices habang nagtatanong sila at masasabi mo kung ano ang mga kailangang gawin.

Right now, it's only a TRO but there is a possibility that the TRO will become a preliminary injunction. Ibig sabihin there is a chance na sabihin na unconstitutional ang batas and order an election right away.

CC: Lalo na nalaman natin sa Supreme Court na ang botohan ay 8-4.

Yes. Ang problema diyan ay sinasabi ng Comelec ngayon na manual ang kanilang gagawin na election.

Pagkatapos sabihin ng presidente na kaya nga gusto niya ng pagbabago doon ang karahasan, ang pandaraya, ang paggamit ng guns, goons and gold ay nangyayari pa, may feudalismo pa doon sa lugar tapos biglang imamanual mo. Buti kung panay santo ang nasa Comelec. Alam naman nating may sari-saring isyu na nagaganap din diyan.

Ayaw naman natin na reporma ang sinasabi pero lalo tayong mapapasama. Gaano kalaking sampal halimbawa sa ating lipunan kung napakulong ang mga Ampatuan tapos tumakbo sila at sila pa rin ang manalo?

May mga moral considerations tayo dito, may mga considerations in good governance. Ang daming nabubuko ngayon ng COA na mga anomalya na daan daang milyon diyan sa ARMM. Ibig sabihin may mga kumita dahil sa maling gawain diyan.

Sa eleksyon kailangan mo ng pera. So kung madalian mong hihingin ang eleksyon, yung mga nakakurakot ng malaki ay kayang kayang gamitin yung perang ganyan right away sa eleksyon at hindi pa naayos yung sistema. Maraming nagsasabi na botante doon na hindi naman sila bumoboto, tinatakot sila or pinapapirma sila, tapos ang bumoboto yung mga tauhan ng tumatakbo.

These are real issues, substantial issues. I hope the President would take this as an opportunity to strengthen his legal team. Kasi marami pa haharapin na challenges ang administrasyon na ito.

Halimbawa, marami sa ating kababayan inip na. Kailan ba lalabas ang kaso doon sa mga inakusahan ng gobyerno sa Arroyo government. Hindi ko sinasabing guilty o inosente sila. Ang sinasabi ko, sa dami ng presscon, speaking engagements, hearings sa Senado at Kongreso, yung Truth Commission ay sinabing unconstitutional, ang hinihingi ngayon ng mga kababayan natin kailan ba kakasuhan, kailang ba lilitisin, kailan ba makukulong ang mga dapat makulong?

Nawawalan ng faith sa judicial system or political will natin. Kaya ang tingin ko, kailangan ang strengthening of legal teams pero hindi ko rin naman sinasabing weak sila ngayon.

CC: Dahilan sa TRO, at hindi ito ang una, dahilan sa sunod sunod na aksyon na ganito ng Supreme Court, dapat na bang magduda ang taongbayan sa legal minds sa Palasyo ng Malacanang?

Let's put it this way, sabi nila victory has many fathers. Pag panalo, lahat yun ang tatay ng victory. Ang defeat daw ay orphan, walang may kasalanan. So I'm sure kung sino man ang mga nag-argue sa Supreme Court ay maaring nagtuturuan o sasabihin nila sa Presidente hindi nila kasalanan.

But we always have to ascribe good faith sa Supreme Court. Wala naman tayong choice, sila ang kataas-taasang hukuman. In the end, we have to believe that it's all about the argument. Even during the time ni GMA na natatalo tayo sa kaso, ako bilang Blue Ribbon Committee chair, natalo kami. Instead of sabihin na 'maka-Gloria yan', tinanggap nalang namin and niremediohan namin para matuloy ang mga hearings para makuha si Chairman Neri noon iba ang kinuha namin.

Yun lang naman ang advice ko. The mere fact na natatalo o may na-issue na ganito, kailangan i-strenghten yung legal team at kailangan mas creative yung minds on how to get things done legally.

Halimbawa, nung hindi na-approve yung Truth Commission, anong kapalit natin dito? Yun ang ibig kong sabihin. Hindi dahil sinabi ng Supreme Court na illegal at unconstitutional ang Truth Commission ay hindi ibig sabihin na hindi ka pwedeng magkaroon ng variation. Kaya ka nga may abogado, to give you the legal options.

Right now, as time goes by, nawawalan ng legal options ang pangulo dito sa reform sa ARMM. That's why I'm asking them na galingan at i-articulate ang mga valid bases nila. I'm not pointing fingers kung sinong may kasalanan. I don't know, wala ako doon. For all I know, baka napakagaling ng kanilang argumento pero iba lang ang tingin ng Supremem Court.

What I do know sa sistema natin wala tayong choice. If you want the TRO to be lifted you have to convince the justices that there's no unconstitutional or illegal acts contained in that law and it should be upheld.

CC: Naniniwala ba kayo na pwede pang ma-reverse ang direksyon ng Supreme Court sa isyung ito?

I do. Dahil kahit naman mag 12-1 yan, kahit na 15-0 yan, ako ay naniniwala na it depends on the legal arguments. Napakaganda ng mga isyu dito, dalawang issues yung postponement ng batas at yung appointment ng OICs.

What I know is hindi lang in theory pinag-uusapan ito, buhay ng mga taga-ARMM ang pinag-uusapan natin. Napakalaki ng discrimination na hinaharap ng mga kapatid nating Muslim. Napakahirap ng kanilang mga lugar. Kahit na anong statistics ang tingnan mo, health, education, infrastructure, palagi silang nasa bandang baba.

We owe it to them to put our act together to give them good governance. Masyadong mataas ang stakes.

Ang TRO ay for a limited period only pending final decision. Ang sinasabi lang ng Supreme Court dito ay 'Parang may nakita kaming mali.' Pero may pag-asa pa ang Malacanang na sabihin na 'mali yung duda niyo o mali yung nakita niyo, eto ang legal basis'.

Kasi kung hindi desidido ang Malacanag o hindi sila sigurado sa legal basis ay napakagaling naman nila na both Houses of Congress ay nauto nila na legal ang gagawing ito.

Ilang beses ba nating pinospostpone ang eleksyon? Seven or eight times. So ibig sabihin may basis din naman.

CC: Halos isang taon na sinayang tayo dito. Ang problema ay hindi lang siguro legal minds kundi yung brilliance ng political sense diyan sa palasyo ng Malacanang. Sapagkat yung nauna ay yung sinasabi ng DILG na makakapagreporma ka lamang sa ARMM kung ang nakaupo diyan ay iaappoint mo muna�

Nung umpisa, naniniwala akong may tamang policy doon. Sabi ko nga, eh di ibig mong sabihin sa buong Pilipinas - dahil ang korupsyon ay hindi lang sa ARMM kung hindi sa buong Pilipinas - ay parang naniniwala ka doon sa mga nagkukudeta na nagsasabing pag eleksyon at pulitiko ang uupo hindi mo marereporma?

Pero ang sinabi lang na kaibahan sa ARMM ay dahil hawak ng ilang warlords, may takutan at patayan. Halimbawa, yung COA hindi makapag-audit ng maayos dahil dito, yun ang sinasabi nila.

Sabi nila may mga na-uncover sila ngayon na kung yung mga dating pulitiko ang nandiyan hindi ito lalabas at matatakpan.

CC: Kahit naman siguro kung sinong pulitiko ang umupo diyan, pag eleksyon at hawak mo ang Malacanang, hawak mo ang Department of Justice ay mayroon kang moral suasion na pwedeng i-execute sa tanggapan ng Ombudsman o COA, mayroon pa bang pag-asa na magkaroon ng isang Ampatuan kung walang Arroyo?

Totoo yan kasi kung pinigilan mo ang COA, kasuhan mo o i-preventive suspension mo. Pero pag yung kapalit ganyan din ang gagawin, i-suspend mo rin sa dulo noon ang Presidente pa rin ang mag-aappoint.

Anyway, andito na tayo, mayroon nang batas, nasa Supreme Court na, ako ang iniiwasan ko lang na sitwasyon ay ang mangyari, hindi ka na nga nag-eleksyon, nag-holdover pa, tapos wala pang reporma, kawawa ang mga kababayan natin sa ARMM.

Tinanggal mo na yung karapatan nilang piliin yung leaders nila, tatanggalin mo pa yung karapatan nilang magkaroon ng reporma sa lugar nila. But if the Supreme Court will make this final right away, then let's just prepare for an election. Pero sana automated yung election at hindi manual.